Centri mode: Pariz - Meka modnog sveta (I deo)

To �to je Pariz i dan danas apsolutni broj jedan kada je rec o imid�u modnog grada i centra modnog sveta nikako nije slucajno niti je palo sa neba. Glavni grad Francuske, sme�ten sa obe strane reke Sene u severnom delu zemlje, nalazi se vec mnogo hiljada godina na raskrsnici kopnenih i recnih trgovackih puteva u zemlji bogatoj poljoprivredom (koja od toga ne be�i, kao neki, tacnije mi). Prvi znaci naseljenosti datiraju iz otprilike 4200. godine pre nove ere. Ime je dobio po Parsima, plemenima poznatih brodara i trgovaca koji su se tu vremenom naselili. Prirodan tok rasta i razvoja doveo je do toga da u 10. veku nove ere ovaj grad postane jedan od osnovnih gradova Francuske sa bogatim dvorom, konventom i katedralom. Sna�na privredna i politicka osnova predstavljaju uvek i svakako jedini pravi i najbolji oslonac za nadogradnju, te tako Pariz u 12. veku postaje centar nauke i umetnosti. Od tog vremena do dana danas, bez obzira na razvoj ostalih svetskih centara i njihovu groznicavu �elju da ovaj imid� preuzmu ili, makar, stanu rame uz rame sa Parizom, Pariz sija lep kakav jeste i ni najmanje ne izgleda kao neko ko ce mo�da izgubiti trku.

Jovanka Orleanka

Centar politickog, industrijskog i kulturnog �ivota cele dr�ave, centar umetnosti i mode citavog sveta, jedan od turisticki najposecenih gradova planete, grad sa preko 2 miliona stanovnika (sa �irim gradskim podrucjem oko 10 miliona), �irokim bulevarima i avenijama, raznovrsnim cetvrtima, muzejima, parkovima, katedralom, operom, pozlacenim spomenicima (nije li ovo divan nacin pokazivanja zahvalnosti i po�tovanja prema ljudima koji su to zaslu�ili? Zlatna Jovanka Orleanka!), to je grad koji zovu gradom svetlosti upravo zbog njegove slave kao centra edukacije i radanja novih ideja. Najveci procvat u svojoj istoriji Pariz je do�iveo u 19. veku: industrijska revolucija, drugo carstvo i transformacija Pariza (najveca u istoriji urbanizma nakon one u Londonu posle velikog po�ara 1666) i Belle �poque opisani su u mnogim knjigama. Snalazite se sami.

�douard Manet "Dorucak na travi" (1863)


Socijalnoj i politickoj revoluciji svakako je doprinela industrijska revolucija koja je donela potpuno nov materijalni �ivot stanovnicima Pariza. Pruge i stanice, masivni celicni mostovi, izvanredne gradevine, �iroki bulevari, javni parkovi, ljudi slobodni i u mogucnosti da dodu i da odu - Pariz je bio idealno mesto za radanje nove umetnosti. Revolucija u slikarstvu: "Necu da slikam andele, jer ih nikada nisam video!" (Manet), raskidanje sa Akademijom i borba za prihvatanje, novi pravci (naturalizam, impresionizam, postimpresionizam) inspirisani �ivotom savremenog dru�tva, novonastalom tehnikom - fotografijom (prvi put prikazana 1834), japanskom umetno�cu; novi umetnici (Corot, Courbet, Rousseau, Degas, Manet, Monet, Pissarro, Renoir, Cezanne, Toulouse-Lautrec, Van Gogh i mnogi drugi), Saloni i konzervativni �iri � sna�an sukob izmedu novog i starog, Svetska izlo�ba i Ajfelova kula 1889, prva pariska metro linija 1900 � �ivot je ubrzano krenuo napred. Nije bilo povratka.

Elizabeta Austrijska, haljina: C.F. Worth

Od 1800. moderan dizajn garderobe dobija internacionalni karakter : moda za �ene �irila se iz Pariza, a moda za mu�karce iz Londona. Druga polovina veka predstavlja vreme prosperiteta citave Evrope. Uprkos ratovima, visoka klasa oblacila se moderno, a dame bile ponosne na svoje haljine za �etnju. Bio je to prvi korak ka stvaranju ready-to-wear linije ("ready-to-wear" (na francuskom "pret-a-porter")je garderoba za svaki dan i razlikuje se od "high-fashion" (na francuskom "houte couture") garderobe koja slu�i za vecernje izlaske i posebne prilike). Englez Charles Frederick Worth dolazi u Pariz i otvara modnu kucu. Worth je prvi modnikreator koji nije samo krojac. Danas ga smatramo ocem visoke mode. Oblacio je kurtizane, kraljice, ali i glumicu Saru Bernar. Mnoge mu�terije dolazile su u Pariz cak iz Njujorka i Bostona.

Paul Poiret u svom ateljeu

Upravo je 19. vek bio period u kom su modni crte�i poceli da zamenjuju gotov model koji se prezentovao potencijalnom kupcu. Bilo je to mnogo isplativije. Tek kada bi se skica svidela mu�teriji, prelazilo se na konkretnu izradu modela. Moda za �ene pocela je ubrzano da se menja. Tehnicke prednosti i mogucnost masovne proizvodnje ucinile su da moderne haljine postanu dostupne i srednjoj klasi koja je rapidno napredovala. Izum �ivace ma�ine i razvoj ready-to-wear linije, nove tehnike marketinga i ustanovljavanje robnih kuca revolucionarizovali su modnu industriju. Od garderobe inspirisane togama u staroj Grckoj, preko haljina za �etnju, korseta i krinolina sa fleksibilnim celicnim mre�astim podsuknjama, pa sve do ponovnog vracanja suknjama relativno vitkijeg oblika, moda 19. veka bila je elegantna, ali nimalo jednostavna za no�enje: ogranicen pokret, veliki broj slojeva, zamr�ena dekoracija i ocevidna kolicina materijala. Promena je bila neophodna.

Tokom ranog 20. veka gotovo da je sva visoka moda dolazila iz Pariza. Modni casopisi iz drugih zemalja slali su svoje urednike na modne revije u Parizu. Robne kuce slale su svoje kupce (ne mislim na mu�terije, nego na tzv. buyers (kupce) � ljude zadu�ene za nabavku i distribuciju robe) u Pariz na revije gde su ovi kupovali garderobu kako bi je kopirali. I saloni visoke mode i odeljenja svakodnevne garderobe pratili su poslednje trendove iz Pariza adaptirajuci ih prema svojim potrebama i potrebama i materijalnim mogucnostima ciljnih grupa. Pocetkom 20. veka modni casopisi objavljuju i fotografije uz dotada�nje ilustracije i time ponovo dobijaju na uticaju. Promena nacina �ivota neminovno je vodila ka promeni modnih stilova. Jaka potreba za oslobadanjem �enskog tela dovela je do toga da je moda morala da se promeni kako ne bi zamrla. Pari�anin Paul Poiret je modni kreator koji prvi uvodi u modu orijentalni stil oko 1910. Garderoba postaje mek�a i lepr�avija od one sa samog pocetka 20. veka, a �ene pocinju da nose pantalone nalik na �alvare, turbane ili kimonoe poput gej�i. Poiret lansira prvu haljinu koju je �ena mogla da obuce sama, bez pomoci slu�kinje.

Paul Poiret, haljina (1914)